Andries van Wezel, Dutch benefactor Les Esparges, get monument after 100 year

[Loopgraaf]

This Dutchman is not famous, even in the village he rebuild with his money is he unknown. He never saw the village. He passed away before it was ready for the first newcomers.

A friend of him told about it that his son died near Verdun. Andries was rich and he decide to spend money to rebuild the village. 

Photos. Les Eparges : le centenaire de la reconstruction célébré en grande pompe (estrepublicain.fr)

Here a Dutch text from a newspaper of today.  

Eerbetoon aan Amsterdamse diamanthandelaar die wederopbouw Frans oorlogsdorp betaalde: ‘Hij heeft ons dorp nooit zelf gezien’

Een klein Frans dorp werd tijdens de Eerste Wereldoorlog compleet verwoest. Alles was kapot. Na de oorlog werd de wederopbouw betaald door een Amsterdammer. Hij krijgt nu – 100 jaar na dato – zijn eigen monument in het dorp.

Frank Renout17 oktober 2023, 03:00  

 

Les Éparges was in 1915 het toneel van een veldslag en werd compleet verwoest. Dankzij een genereuze donatie kon het hele dorp opgebouwd worden.BEELD L'EST

 

Het was winter, ijskoud en het regende bijna onophoudelijk. Er werd continu geschoten, er lagen overal mijnen en er waren explosies. Franse en Duitse manschappen beschoten elkaar vanuit Germans loopgraven. Het geweld hield wekenlang aan. Niet één van de partijen boekte grote terreinwinst maar er vielen wel duizenden doden. De grond bestond, letterlijk, uit een mengeling van bloed en modder.

 

Elke dag het belangrijkste nieuws vanuit Amsterdam.

 

 

Les Éparges, een dorpje met 270 inwoners ten zuidoosten van Verdun, was in 1915 het toneel van een veldslag. Het dorp was strategisch van belang: de hoge heuvels boden een perfect zicht over het slagveld. ‘Op 17 februari, om 14.00 uur ontploften vier mijnen. De explosie was zó krachtig die hij tot op 20 kilometer afstand nog te voelen was: de hele heuvel trilde,’ aldus een historische beschrijving.

Compleet in puin

Na afloop van de Eerste Wereldoorlog lag Les Éparges compleet in puin. Niet één huis was nog intact. Voor de wederopbouw was er nauwelijks geld. En toen kwam Andries van Wezel om de hoek kijken. Hij was in 1856 in Amsterdam geboren, wilde violist worden maar moest als 13-jarige aan het werk om geld te verdienen. Van Wezel bleek slim. Hij maakte carrière en had als twintiger al zijn eigen diamantbedrijf.

 

“Meteen na de oorlog, in 1918, nam Van Wezel de boot naar Europa, vanuit de Verenigde Staten waar hij toen woonde. Hij wilde een bijdrage leveren aan de wederopbouw,” vertelt historica Carla Kost. “Hij was een joodse diamanthandelaar en heel vermogend. Hij vond dat je minder bedeelden moest helpen.”

Van Wezel wilde speciaal iets doen voor Les Éparges, zegt Kost. “Hij had een goede vriend wiens zoon in Parijs studeerde. Die zoon ging tijdens de oorlog naar het dorp om met de Fransen mee te vechten. Maar al binnen twee weken werd hij gedood. Dat greep Van Wezel enorm aan. Hij was er kapot van en wilde iets doen, als een gebaar naar zijn vriend en diens gesneuvelde zoon.”

1 miljoen euro

De diamanthandelaar doneerde in 1920 maar liefst 500.000 Franse frank, wat omgerekend nu ongeveer 1 miljoen euro zou zijn. Les Éparges kon volledig herbouwd worden. Gevluchte inwoners keerden terug. En in 1923 werd een compleet nieuw dorp opgeleverd, met nieuwe wegen en nieuwe huizen.

 

Opmerkelijk genoeg was het verhaal van de weldoener tot nu toe nauwelijks bekend. “De inwoners van Les Éparges wisten er niet van. Onze opa’s en oma’s praatten liever niet over de oorlog,” zegt Patricia Pierson, burgemeestersvrouw en voorzitter van de lokale bewonersvereniging. Zij begon in 2011 met anderen een zoektocht. “We klopten aan bij de Nederlandse ambassade maar daar wisten ze ook niet wie Van Wezel was.”

Het verhaal was zelfs niet bekend bij zijn nabestaanden. Andries van Wezel trouwde twee keer maar had geen kinderen. Hij woonde aanvankelijk in Amsterdam, later in Antwerpen en Londen. Eind 19e eeuw emigreerde hij, net als twee van zijn broers, naar de Verenigde Staten.

“Ik kreeg dit voorjaar een e-mail en tot mijn stomme verbazing hoorde ik toen voor het eerst over onze familiegeschiedenis,” zegt Katherine Van Wezel Stone aan de telefoon vanuit New York. Ze is de achterkleindochter van Marcus van Wezel, de broer van Andries. “Ik wist er helemaal niets van, ik ben verbijsterd. Mijn moeder heeft me wel verteld over onze familie in Nederland, maar niet dit. Toen zij werd geboren was Andries al dood. Dus ik denk dat zij het ook gewoon niet wist.”

 

Burgemeestersvrouw Patricia Pierson deed de afgelopen twaalf jaar volop speurwerk, samen met historica Carla Kost. Die reconstrueerde het leven van de weldoener en zocht naar familieleden.

Ceremonie

In Frankrijk is het nu tijd voor een eerbetoon aan de Nederlander. Vandaag – 100 jaar nadat het ‘nieuwe’ dorp werd ingewijd in 1923 – wordt in Les Éparges een monument onthuld voor Van Wezel. De Nederlandse ambassadeur en Franse politici zijn erbij.

“Ik ben uitgenodigd voor de ceremonie en ik neem mijn dochter mee,” zegt Katherine Van Wezel Stone. “Het is zo bijzonder om dit met haar te delen! Deze hele familiegeschiedenis kwam voor ons compleet uit de lucht vallen. En straks staan we daar, komend uit New York, bij een monument in Frankrijk, dat is gemaakt voor de Nederlandse broer van mijn overgrootvader! Ja, ik ben heel erg trots.”

Patricia Pierson is ook blij. “Eindelijk na honderd jaar een beetje gerechtigheid voor Andries van Wezel,” zegt ze enthousiast. “Maar het voelt ook wat tragisch. Hij was zo genereus, maar hij heeft ons dorp nooit zelf gezien. Hij overleed al voor Les Éparges weer was opgebouwd.”

[roel22]

Interesting story, thanks for sharing!

Roel